Muzika i zvuk
Otkrijte raznovrsnu građu iz oblasti muzičke umetnosti koju čine domaća i strana notna i zvučna izdanja, ali i unikatni (nepublikovani) materijali.
Građa je dostupna širokom dijapazonu korisnika u Muzičkoj čitaonici Narodne biblioteke Srbije (galerija, soba 316) i onlajn, putem portala Digitalna Narodna biblioteka Srbije.
Pored notnih i zvučnih zapisa, istraživačima, naučnicima i ljubiteljima muzičke umetnosti na raspolaganju stoji i bogata zbirka referentne literature (muzičke enciklopedije, leksikoni, izdavački i mnogi drugi katalozi, elektronska izdanja na temu muzike i sl.). Možete pretraživati elektronski i lisni katalog Narodne biblioteke Srbije, pregledati i istraživati kolekcije, i prema važećem Pravilniku, skenirati građu.
Neprestano razvijamo kolekciju
Značajan deo delatnosti na razvijanju ovih zbirki predstavljaju i projekti digitalizacije stare i unikatne notne i zvučne građe.
Na portalu Digitalna Narodna biblioteka Srbije digitalizovana notna građa grupisana je u nekoliko tematskih digitalnih kolekcija (štampana notna izdanja, muzički rukopisi i muzičke pesmarice). Otkrijte digitalizovana izdanja narodnih pesama, liturgija i crkvenog pojanja, himni, kolekciju muzičkog izdavača Jovana Frajta, kao i muzičke rukopise Božidara Joksimovića, Aleksandra Obradovića i drugih srpskih kompozitora.
Projekat digitalizacije gramofonskih ploča na 78 obrtaja započet je 2004. godine i posvećen je očuvanju zvučnog kulturnog nasleđa zabeleženog na zastarelim nosačima – gramofonskim pločama na 78 obrtaja. Ploče koje je nemoguće reprodukovati, polomljene, izgrebane i prašnjave nisu iskorišćena bibliotečka građa. Suočili smo se sa situacijom da je jedan važan i vredan deo našeg fonda praktično zarobljen, neiskorišćen, sakriven i neupotrebljiv. Zbirka gramofonskih ploča na 78 obrtaja biće digitalizovana u celosti, bez obzira na to da li su na njima snimci domaćih ili stranih autora i izvođača. Ipak, srpske ploče su izdvojene i biće pokrenut projekat proglašavanja tog dela zbirke za kulturno dobro odgovarajućeg stepena, po završetku opisivanja/identifikacije snimaka i procesa digitalizacije. Većinu sedamdesetosmica digitalizovao je i zvučno restaurisao Milan P. Milovanović.
Drugi značajan doprinos zaštiti i očuvanju zvučnog kulturnog nasleđa je projekat Gostovanja u Narodnom pozorištu u Beogradu – istorijski operski snimci u periodu od 1969. do 1989. godine, u okviru koga su digitalizovane unikatne audio-kasete koje je Narodna biblioteka Srbije dobila na poklon od g. Husnije Kurtovića. Uz grant i svesrdnu pomoć The Association for Recorded Sound Collections – ARSC stručna i šira javnost će biti u prilici da oživi prošlost slušajući glasove Plasida Dominga, Marija del Monaka, Elene Obrascove, Lučana Pavarotija i mnogih drugih operskih umetnika koji su gostujući u našoj zemlji izvodili operske predstave rame uz rame s brojnim domaćim operskim izvođačima – Radmilom Bakočević, Živanom Saramandićem, Milkom Stojanović, Biserkom Cvejić i mnogim drugima. Kasete je digitalizovao i digitalne snimke remasterizovao/resturirao Milan P. Milovanović.
Husnija Kurtović i Milan P. Milovanović,
oktobar 2017. godine
Izvorno digitalni materijali – biblioteka koja sama stvara svoju građu
Sledeći paradigmu da biblioteka 21. veka može sama aktivno učestvovati u stvaranju bibliotečke građe, Narodna biblioteka Srbije uspostavila je kolekciju izvorno digitalnih zvučnih snimaka svih javnih događaja u Narodnoj biblioteci Srbije – Audio arhivu Narodne biblioteke Srbije (aArh). Iako je još uvek u eksperimentalnoj fazi, te još uvek u celosti nedostupna javnosti, od 2016. godine se sistematski zvučno beleže svi stručni, naučni, kulturni i umetnički događaji čiji je organizator i domaćin Narodna biblioteka Srbije. Događaji se prijavljuju popunjavanjem onlajn obrasca Prijava događaja u Narodnoj biblioteci Srbije.
Zapamtimo sve – kraudsorsing (CrowdSourcing)
U ovom poduhvatu u kome nastojimo da zabeležimo i trajno sačuvamo jedinstvene ideje, misli, atmosferu i osećanja prisutnih na događajima, sarađujemo i s korisnicima i posetiocima koji su u više navrata svoje (amaterske, poluprofesionalne ili profesionalne) snimke događaja iz ranijih decenija poklonili Narodnoj biblioteci Srbije. Pozivamo sve koji poseduju takve snimke da nam pomognu i poklone nam kopiju razgovora s istaknutim ličnostima, predstavljanja novih izdanja, okruglih stolova, tribina i brojnih drugih događaja, koje su sami snimili u Narodnoj biblioteci Srbije.
Da li ste znali…?
…da je „Kuća najlepših reči”, kako je novu zgradu Narodne biblioteke SR Srbije nazvala Mirjana Vlajić u tekstu objavljenom u Večernjim novostima, svečano otvorena 6. aprila 1973. godine?
Simbolično, na dan kada je tri decenije ranije srpska kultura primila težak udarac, na dan kada su bombardovanjem zdanja Narodne biblioteke na Kosančićevom vencu uništeni neprocenjivi pisani spomenici nacionalne kulture. Jedan od njih je i Ninja sili nebesije Kir Stefana Srbina, najstariji srpski poznati muzički rukopis iz druge polovine 14. veka, čiji je original izgoreo u Narodnoj biblioteci. Opet simbolično, izvođenje kompozicije Ninja sili nebesije otvorilo je umetnički program svečanog otvaranja nove zgrade, 6. aprila 1973. godine.
Iz knjige Narodna biblioteka
6. april 1973.
…da su poznati jugoslovenski kompozitori Mihovil Logar, Vasilije Mokranjac, Enriko Josif, Dejan Despić, Aleksandar Obradović, Milutin Radenković, Dušan Radić i Vitomir Trifunović svoje kratke muzičke kompozicije svečanog, fanfarnog karaktera, posvetili otvaranju nove zgrade Narodne biblioteke Srbije na Vračarskom platou?
Prvi put su bile izvedene na početku svečanog otvaranja nove zgrade 1973. godine, koje su direktno prenosili Televizija i Radio Beograd.
Muzički rukopisi izloženi u centralnom holu NBS, april 2016.
…da su notna izdanja iz fonda Narodne bibliteke Srbije izbegla kobnu sudbinu i sigurnu propast 6. aprila 1941. godine?
Prema rečima istoričara i bivšeg vršioca dužnosti upravnika Narodne biblioteke Srbije Dejana Ristića, pred sam početak Drugog svetskog rata (jula 1939) upravnik Narodne biblioteke Dragoslav Ilić odoborio je da se novoosnovanoj Muzičkoj akademiji u Beogradu ustupe sva notna muzička dela iz fonda Narodne biblioteke i to na stalan revers. Prema podacima iznetim u knjizi Kuća nesagorivih reči (Beograd, 2016) Ristić navodi da je fond muzikalija koji je predat Muzičkoj akademiji brojao oko 841 svesku.
…da su se podaci o građi, u ne tako davnim vremenima – pre digitalnih alata, u inventarne knjige upisivali rukom?
Izgled stranice inventarne knjige gramofonskih ploča
…da je muzička čitaonica 1973. godine bila opremljena zvučno izolovanim kabinama za slušanje muzike i najsavremenijom opremom za reprodukciju zvuka?
Izgled muzičke čitaonice, 1973. godina
Radno vreme Muzičke čitaonice
Radnim danima od 8 do 15 časova
Galerija NBS, soba 316
Voditelj zbirki
mr Vesna Aleksandrović, bibliotekar savetnik
e-mail: vesna.aleksandrovic@nb.rs
tel: 011/2451 242, lok. 79
Notna zbirka
Zbirka muzikalija sastavljena je od muzičkih rukopisa i štampanih notnih publikacija. Formirana je u drugoj polovini XX veka obaveznim primerkom, kupovinom, poklonom i razmenom. Opsežnijem i sadržajnijem rastu fonda doprineli su pokloni koji su uz obavezni primerak činili osnov njegove izgradnje. Kupovina je u popunjavanju fonda dala poseban doprinos u kompletiranju i rekonstrukciji nacionalnog fonda.
U sadržajnom pogledu Zbirka muzikalija još uvek nije celovita, ni u obaveznom delu koji čini nacionalni fond, ni u selektivnom koji je sastavljen od dela stranih kompozitora. U nacionalnom delu, i pored nastojanja da se ostvari rekonstrukcija fonda, u čemu se delimično i uspelo, još uvek nije obezbeđeno prisustvo svih muzičkih izdanja iz predratnog perioda. Oseća se i nedostatak stvaralaštva naših kompozitora koji svoje radove publikuju u inostranstvu. Retki su naši muzički stvaraoci koji poklanjaju svoje radove publikovane izvan granica naše zemlje, pa je stoga vredan pomena gest kompozitora Ivana Jevtića koji je nekoliko svojih dela objavljenih u Parizu poklonio Narodnoj biblioteci Srbije, sa posvetom.
Današnji fond muzikalija (oko 19.000 primeraka) u sadržinskom pogledu već predstavlja solidnu osnovu na kojoj se selektivnom nabavkom i stručnim izborom može ostvariti celovita zbirka kakvu uslovljava funkcija nacionalne biblioteke.
Posebnu vrednost ove zbirke čini zbirka rukopisnih muzikalija. Pomenućemo dela Isidora Bajića, Davorina Jenka, Dejana Despića, Božidara Joksimovića, Branka Cvejića i Milivoja Crvčanina.
Od dela najveće muzikološke vrednosti izdvajamo:
- Srpske narodne pesme Kornelija Stankovića iz 1859. godine
- Udžbenik crkvenog pojanja i pravila Branka Cvejića iz 1950. godine
- Kompozicije istaknutih kompozitora koje su posvećene otvaranju zgrade Narodne biblioteke Srbije 6. 4. 1973. godine. To su dela Mihovila Logara, Enrika Josifa, Aleksandra Obradovića, Milutina Radenkovića, Dejana Despića, Vitomira Trifunovića, Dušana Radića i Vasilija Mokranjca.
Zbirka muzikalija sadrži štampana izdanja domaćih i stranih kompozitora, brojnu pedagošku literaturu iz svih oblasti muzičke pedagogije, za sve nivoe obrazovanja i bogatu zbirku domaće i strane referentne literature (enciklopedije, leksikoni, rečnici, priručnici…).
Deo fonda čini i legat Nikole Hercigonje.
Izbor iz Notne zbirke
Audio zbirka
Narodna biblioteka Srbije je u okviru projekta Digitalizacija gramofonskih ploča na 78 obrtaja, izradila prezentaciju pod imenom Bulbul sings – echoes of the Bosnian Soul from the Old Gramophone (Bulbul pjeva – zvuci bosanske duše sa starog gramofona). Usled tragičnih dešavanja u ratom zahvaćenom Sarajevu od 1992. do 1995. godine, zgrada Gradske vijećnice, u kojoj je tada bila Nacionalna i univerzitetska biblioteke BiH, uništena je kao i veliki deo kulturnog nasleđa koje je čuvala. Nestala je i jedna od najvećih kolekcija gramofonskih ploča bivše Jugoslavije. Narodna biblioteka Srbije, koja već šest godina radi na digitalizaciji najstarijih gramofonskih ploča iz svog fonda, u ovoj kolekciji čuva, zaštićuje i čini dostupnim i ploče sa snimcima narodne muzike iz Bosne i Hercegovine. Ova zbirka ima za cilj da najširoj publici, na zanimljiv i informativan način, približi malo znane podatke o bosanskim pločama na 78 obrtaja, a pored opštih informacija o projektu digitalizacije ploča na 78 obrtaja sadrži i zanimljiv tekst o najranijim snimanjima gramofonskih ploča u BiH početkom 20. veka, opis kolekcije bosansko-hercegovačkih ploča, skenirane delove kataloga izdavačkih kuća koji se odnose na najranije pojavljivanje bosanskih ploča, etikete ploča, slike izvođača, kao i 93 pesme u izvođenju bosanskih i srpskih izvođača, uz metapodatke o svakoj od njih. Autori ove prezentacije su mr Vesna Aleksandrović i dipl. ing. Ivan Pešić.
Zbirka fonodokumenata osnovana je 1963 godine. Čine je zvučni zapisi na najrazličitijim nosačima zvuka (magnetofonske trake, gramofonske ploče, zvučne i video kasete, kompakt diskovi i sve prisutniji CD-ROM-ovi). Pored obaveznog primerka fond se dopunjava razmenom, kupovinom i poklonom.
Zbirka fonodokumenata sadrži snimke svih muzičkih žanrova domaćih i stranih autora i izvođača, govorne i literarne tekstove, kao i audio-vizuelne publikacije različitog karaktera i sadržaja.
Fond je obogaćen sa oko 200 gramofonskih ploča snimljenih u staroj tehnici na 78 obrtaja, u poznatim stranim diskografskim kućama (His Master’s Voice, Odeon…). Ova kolekcija je posebno značajna jer u našoj zemlji do Drugog svetskog rata nije postojala produkcija gramofonskih ploča, a na njima su zabeleženi i glasovi domaćih umetnika Dobrice Milutinovića, Olge Ilić, Josipa Rijovca, Mijata Mijatovića, kao i dela Stanislava Biničkog, Petra Konjovića…
Deo fonda sadrži govorne snimke Ive Andrića, Miloša Crnjanskog, Desanke Maksimović, Vuka Karadžića, zatim poznatih glumaca Milivoja Živanovića, Ljube Tadića…
Legat Miloša Jevtića čini ovu zbirku još potpunijom jer na jednom mestu okuplja razgovore sa našim velikanima koji su trajno ostavili lični pečat u naučnoj, umetničkoj i političkoj ravni.
