Vladan Desnica
Narodna biblioteka Srbije, 2024.
“…Pokušavajući razne puteve, može da se pokuša zamisliti osnovni umjetnički proces i ovako:
Ima, u osnovi, dvije vrste umjetnika; tačnije, dva načina upravo suprotna smjera u tom procesu. Jedan je prenošenje iz područja iracionalnog u područje racionalnog, racionalizacija iracionalnog. I tu je cilj, zadatak i težnja umjetnika obuhvatiti nešto nestalno, labilno, lepršavo, neuhvatljivo, uloviti ga kao pincetama, i fiksirati ga, kao što se ulovljeni leptir ili šišmiš pribije na vrata. Težnja da se fiksira čavlom na duvar projektirana sjena. Druga, suprotna tendencija ide za tim da se sve što je racionalno, pa čak i ono što predstavlja umjetničku racionalizaciju iracionalnog, smatra kao puka, empirijska materija podobna tek za to da se podvrgne umjetničkom procesu. A umjetnički proces za ljude takvog shvaćanja znači racionalni elemenat zagnjuriti u kupku iracionalnog kao što se voće umače u mrku žitku šećernu kašu da se kalamerila. Jedni se trude da i mrak učine vidljivim, da i tamu učine razvidnom, čitkom. Oni drugi, da žmirenjem i raznim drugim procesima zamućivanja zamagle oštre obrise sagledanog. Jer oni su iracionalisti a priori. I u tom a priori, čini mi se, leži sav jad…”
V. Desnica, Marginalije o iracionalnom
